Παρασκευή 21 Μαρτίου 2014

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ "ΧΟΡΩΔΙΑ"

Ας δούμε τον ορισμό 
και την έννοια της χορωδίας, 
καθώς και μερικές 
χρήσιμες πληροφορίες 
για τη χορωδιακή μουσική...



ΧΟΡΩΔΙΑ

Η χορωδία (λατ. chorus) είναι ένα μουσικό σύνολο τραγουδιστών. Η χορωδιακή μουσική, με τη σειρά της, είναι η μουσική που εκτελείται από ένα τέτοιο σύνολο. Ο όρος χορός αναφέρεται περισσότερο σε σχέση με το αρχαίο θέατρο καθώς και με τη βυζαντινή μουσική, έτσι μπορεί να γίνει λόγος για Βυζαντινό χορό και για χορικά αρχαίων δραμάτων.



ΔΟΜΗ ΜΙΑΣ ΧΟΡΩΔΙΑΣ

Επικεφαλής μιας χορωδίας είναι ένας διευθυντής χορωδίας ή (ιδιαιτέρως στη Βυζαντινή μουσική) ένας χοράρχης. Η χορωδία αποτελείται συνήθως από τέσσερις ομάδες φωνών, καθεμιά από τις οποίες αντιστοιχεί στις τέσσερις βασικές (κατά έκταση) φωνές (σοπράνο, κοντράλτο, τενόρος και μπάσος), έτσι ώστε να μπορεί να εκτελεί κομμάτια με βάση την τετράφωνη αρμονία -κυρίαρχο στοιχείο της κλασικής μουσικής. Η τετράφωνη διάταξη δεν είναι η μοναδική, καθώς ένα μεγάλο μέρος της χορωδιακής μουσικής είναι γραμμένο για τρεις, πέντε, έξι κ.ο.κ. φωνές· δεν υπάρχει όριο στις φωνές κατά τις οποίες διαιρείται μια χορωδία, από τη στιγμή που τουλάχιστον ένας εκτελεστής διατίθεται για κάθε φωνητικό μέρος. Τρανά παραδείγματα εξαιρετικών τέτοιων περιπτώσεων είναι το 40φωνο μοτέτο του Τόμας Τάλις "Spem in alium", γραμμένο για οκτώ 5φωνες χορωδίες, καθώς και το "Stabat Mater" του Κρύστοφ Πεντερέτσκι, για τρεις 16φωνες χορωδίες, 48 φωνές εν συνόλω.

Μια χορωδία μπορεί να εκτελεί μουσική είτε με είτε χωρίς συνοδεία: στη δεύτερη περίπτωση χρησιμοποιούμε τον προσδιορισμό ασυνόδευτη (ή άνευ συνοδείας), ή τον διεθνή όρο (από τη λατινική γλώσσα) a cappella, που κατά λέξη σημαίνει στο παρεκκλήσι (δηλαδή ωσάν να εκτελείτο σε παρεκκλήσι, το οποίο λόγω μικρού συνήθως μεγέθους δεν διαθέτει εκκλησιαστικό όργανο, ή άλλη οργανική συνοδεία). Τα όργανα που χρησιμοποιούνται για τη συνοδεία ποικίλουν, από το όργανο, το πιάνο ή την κιθάρα, έως ένα μικρό οργανικό σύνολο, ή μια ολόκληρη ορχήστρα. Στη δοκιμή (ή πρόβα, όπως συνηθίζεται να αποκαλείται) το πλεόν διαδεδομένο όργανο συνοδείας είναι το πιάνο και το όργανο, ακόμη κι αν το κομμάτι προς εκτέλεση είναι γραμμένο για άλλη οργανική συνοδεία, ή ακόμη κι αν είναι γραμμένο a cappella.



ΣΚΗΝΙΚΗ ΔΙΑΤΑΞΗ

Όσον αφορά στη σκηνική διάταξη μιας χορωδίας, υπάρχουν αρκετές επιλογές. Στην περίπτωση εκτέλεσης σε συναυλιακό χώρο, η συνηθέστερη επιλογή είναι η τοποθέτηση της χορωδίας στο πίσω μέρος της σκηνής (πίσω από την ορχήστρα) και η διάταξή της σε δύο ή τρεις σειρές, όπου οι χαμηλότερες φωνές (δηλ. οι άνδρες) καταλαμβάνουν την πίσω σειρά, και οι ψηλότερες την μπροστινή, κατ' αντιστοιχία των εγχόρδων της ορχήστρας. Κάποιοι διευθυντές προτιμούν άλλες διατάξεις, όπως αυτήν σε τέσσερα σκέλη, κατά την οποία στην πρώτη σειρά τοποθετούνται τέσσερις ή πέντε εκτελεστές από την κάθε φωνή, με τους υπόλοιπους να βρίσκονται πίσω από την πρώτη σειρά, πάντα κατά φωνή.

Στην περίπτωση που ο συναυλιακός χώρος είναι (δυτικού ρυθμού) εκκλησία, τότε η διάταξη της χορωδίας είναι ανάλογη με τη διάταξη των στασιδίων. Στις πιο πεπειραμένες χορωδίες είναι δυνατόν να μην υπάρχει συγκεκριμένη διάταξη και οι εκτελεστές να τοποθετούνται ανάμεικτα, αναξαρτήτως της φωνής στην οποία ανήκουν. Οι υπέρμαχοι αυτής της διάταξης έχουν την άποψη ότι έτσι επιτυγχάνεται καλύτερος τονικός συντονισμός (κούρδισμα) μεταξύ των φωνών, καθώς κάθε φωνή είναι σε κοντινή απόσταση με όλες τις άλλες. Στο αντίπαλο στρατόπεδο, θεωρείται ότι μ' αυτόν τον τρόπο εξασθενεί η δυναμική της χορωδίας και πως έτσι το ηχητικό αποτέλεσμα δεν έχει άμεση μετάδοση στο κοινό.

Τα κομμάτια για διπλή (ή πολλαπλές γενικότερα) χορωδία απαιτούν τον -λίγο έως πολύ- διαχωρισμό της μιας χορωδίας από την άλλη, συχνά τοποθετούμενες σε αντικρυστά υπερώα, όπως π.χ. στα περισσότερα χορωδιακά έργα της βενετσιάνικης σχολής (βλ. π.χ. Τζιοβάννι Γκαμπριέλι).
Τέλος, το κενό ανάμεσα στους εκτελεστές αποτελεί σημαντικό στοιχείο της ακουστικής του συνόλου, πράγμα που σημαίνει ότι η απόσταση μεταξύ τους δεν πρέπει να είναι ούτε πολύ μικρή, αλλά ούτε και πολύ μεγάλη (απόσταση έως ένα μέτρο είναι το συνηθέστερο όριο).



ΤΥΠΟΙ ΧΟΡΩΔΙΩΝ

Μεικτή χορωδία (μείξη ανδρικών και γυναικείων φωνών, ή κατ' άλλους μείξη παιδικών και ενηλίκων φωνών). Πρόκειται για τον πλεόν διαδεδομένο τύπο χορωδίας στις μέρες μας, και αποτελείται από ακαθόριστο (συνήθως τουλάχιστον έξι) αριθμό των τεσσάρων τύπων φωνής (σοπράνο, άλτο, τενόρος και μπάσος). Συχνά η ομάδα κάθε φωνής διαιρείται σε δύο ή περισσότερα υποσύνολα, από τα οποία προκύπτουν οι πρώτες και οι δεύτερες (τρίτες κλπ) φωνές. Αυτό είναι απαραίτητο τόσο σε έργα γραμμένα για οκτώ (συνήθως) φωνές, αλλά και για κομμάτια για διπλή χορωδία -στην ουσία αλλάζει μόνο η διάταξη των φωνών. Συχνό φαινόμενο της διαίρεσης αυτής είναι ο καθορισμός των ψηλότερων βαθυφώνων ως βαρύτονοι, ενώ το φωνητικό μέρος που διαιρείται ονομάζεται διεθνώς divisi (προφ. «ντιβίζι»), δάνεια λέξη από τη χρήση της στην ορχήστρα.

Χορωδία αρρένων, κατά τα πρότυπα της μεικτής χορωδίας, αλλά αποτελούμενη αποκλειστικά από αρσενικού γένους τραγουδιστές: τη φωνή της σοπράνο αναλαμβάνουν ανήλικα αγόρια (στην αγγλική ορολογία ονομάζονται treble), η φωνή της άλτο εκτελείται από κοντρα-τενόρους, ενώ οι τενόροι και μπάσοι παραμένουν ως έχουν. Ο τύπος αυτός είναι ο συνηθέστερος στις χορωδίες των καθεδρικών ναών της Βρετανίας.

Γυναικεία χορωδία, αποτελούμενη αποκλειστικά από γυναίκες, που τραγουδούν μόνο τα μέρη της σοπράνο και της άλτο, διαιρεμένα στα δύο. Συχνά αλλάζει διαίρεση ώστε να συμπεριλαμβάνει τρίφωνα ή άλλου αριθμού φωνών κομμάτια.

Ανδρική χορωδία, κατά τα πρότυπα της γυναικείας, αλλά αποτελούμενη από τενόρους (πρώτους και δεύτερους), βαρυτόνους και μπάσους. Ενίοτε περιλαμβάνει και κοντρα-τενόρους ώστε να περιλαμβάνει και τη φωνή της άλτο, όπως στη μουσική τύπου barbershop quartet.

Παιδική χορωδία, αποτελούμενη από ανήλικα παιδιά, που δεν έχουν περάσει το στάδιο της μεταφώνησης (περίπου 6 έως 16 ετών). Συνήθως εκτελούν δίφωνα ή τρίφωνα έργα, ή μια μελωδική γραμμή σε συμφωνικά έργα (π.χ. στα "Carmina Burana" του Καρλ Ορφ).


Άλλοι τύποι χορωδιών καθορίζονται από το πλαίσιο εντός του οποίου λειτουργούν:

Εκκλησιαστική χορωδία.
Πανεπιστημιακή ή ακαδημαϊκή ή κολλεγιακή χορωδία.
Δημοτική ή κοινοτική χορωδία.
Επαγγελματική χορωδία.
Σχολική χορωδία.
Χορωδία ορχήστρας.
Ραδιοφωνική χορωδία.
Χορωδία όπερας ή θεάτρου.
Χορωδία νοηματικής γλώσσας, αποτελούμενη από κωφούς ή βαρήκοους, που χρησιμοποιούν τη νοηματική γλώσσα αντί της φωνής.
Κάποιες χορωδίες κατηγοριοποιούνται βάσει του ρεπερτορίου τους:
Προκλασική χορωδία (ειδικεύεται σε έργα προκλασικής μουσικής)
Μπαρόκ χορωδία (εκτελεί ρεπερτόριο της περιόδου του μπαρόκ).
Γκόσπελ χορωδία.
Συμφωνική χορωδία.
Τζαζ χορωδία.
Παραδοσιακή χορωδία.
Βυζαντινή χορωδία ή βυζαντινός χορός.





1 σχόλιο:

  1. ευγε νεε μου, τι αλλο μπορω να πω!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
    ετσι να μας βοηθας να ξεγκαβανωμαστε!!!!!!!!!!!!!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Σχόλια που περιέχουν άσεμνο περιεχόμενο ΔΕΝ θα δημοσιεύονται.

Φόρμα άμεσης επικοινωνίας

Όνομα

Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο *

Μήνυμα *