ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΠΑΝΟΣ (1934-2019): Αντίο κύριε Γιάννη...

Πέθανε χθες σε ηλικία 85 ετών ένας από τους σπουδαιότερους και πιο ευλύγιστους Έλληνες μουσουργούς, ο άνθρωπος που έφερε το Νέο Κύμα στην Ελλάδα και χρωμάτισε ανεπανάληπτα το λαϊκό ελληνικό τραγούδι.

Από τον Ηλία Δημόπουλο

Δεν πρέπει θρήνος σε δημιουργούς και ανθρώπους όπως ο Γιάννης Σπανός. Το εύρος της δημιουργίας του, οι πλήρεις μέρες του και αυτός ο γλυκύτατος προσηνής χαρακτήρας του δεν το επιτρέπουν. Ήταν βέβαια ακμαίος στη δουλειά του, ασίγαστη η συναυλιακή του δραστηριότητα, ακόμα και τώρα ετοιμαζόταν μια ακόμα ζωντανή συνεργασία που περιμέναμε πως και πως κι αυτό μια τσιμπιά στην καταφέρνει.

Ο Σπανός ήταν κάτι σαν ένα μουσικό παγόβουνο. Ένας ήρεμος άνθρωπος, «ένας ήσυχος άνθρωπος», κατά τα κινηματογραφικά δικά μας, που έπλεε γαλήνια στο μουσικό τοπίο, αν όμως είσαι από εκείνους που ψάχνουν τους ανθρώπους πίσω από τον τραγουδιστή τους θα διαπίστωνε και θα προσέκρουε στον απίστευτο, πλαστικό όγκο του έργου του.

Ο Σπανός ήταν πρύτανης του Chanson, πιανιστικός ακομπανιατέρ κλάσεως στην αριστερή όχθη του Παρισιού, συνθέτης για την Μπριζίτ Μπαρντό αλλά και την θρυλική Ζιλιέτ Γκρεκό. Ήταν επίσης αυτός που εισήγαγε τη λογική αυτή στην Αθήνα, που έλουσε στο ημίφως την Πλάκα, έφτιαξε τις μπουάτ, ισορρόπησε έναν λίαν ταραγμένο ελληνικό κόσμο του ’60 με μια άλλη, όχι απαραίτητα λιγότερο πολιτική, αλλά σίγουρα πιο λυρική, πιο μελωδική προσέγγιση.

Η μελωδία του Σπανού είναι ανεξάντλητη, το μπόλιασμα της ελληνικότητας των ήχων του κουβεντιάζει διαρκώς με τις ποπ ατμόσφαιρες του ‘60, ξανοίγεται από το μελόδραμα στα psych grooves, από το τραγούδι του interprète (των ερμηνευτών της αριστερής όχθης) στο ατμοσφαιρικό soundtrack. Και βέβαια όλη αυτή η συγκλονιστική λαϊκή τραγουδοποιΐα του στην Ελλάδα, με την οποία δεν θα καταπιαστούμε εδώ εμείς.

Ο Σπανός γεννήθηκε στο Κιάτο τον Μεσοπόλεμο, προετοιμαζόταν από τον οδοντίατρο μπαμπά για επιστήμονας, όμως ο ίδιος είχε, μ’ εκείνη την φοβερή του πραότητα πάντα, άλλη γνώμη. Και ξεκίνησε να την υλοποιεί ταξιδεύοντας στην δεκαετία του ’50 στην Ευρώπη. Πέρασε από την Ιταλία, την Αγγλία, την Γερμανία, του πήρε την καρδιά το Παρίσι. Ήρθε εδώ για να μπει στη Νομική, μπήκε, αλλά βγήκε τρέχοντας κι επέστρεψε στο Παρίσι, όπου και εγκαταστάθηκε το 1961. «Κυριάκος» το ψευδώνυμο της αρχής και σιγά-σιγά η προσπάθεια να βγάζει τα προς το ζην, τι άλλο, παίζοντας πιάνο.

Η επιτυχία του εκεί, άγνωστη στον πολύ κόσμο εγχωρίως, ήταν υπολογίσιμη. Η δισκογράφηση με την Μπαρντό, η γνωριμία με την Γκρεκό (και τα δείπνα με τον Πικολί και την Φρανσουάζ Σαγκάν) και τα τραγούδια που της έδωσε, τα 20 τραγούδια σε 45αράκια με τον Μαρσέλ Ροθέλ (αργότερα μεταγλωττισμένα ήρθαν κι εδώ για, μεταξύ άλλων, την Χωματά και τον Πουλόπουλο), η Λαφορέ, ο Γκενζμπούρ, η Αρνάκ και ουκ ολίγοι ακόμα που τον ερμήνευσαν. Οι λάτρεις του βινυλίου μόνο ξέρουν πόσο κοστίζουν σήμερα μερικές από τις παρισινές συνεργασίες του συνθέτη.

Η σχέση του Σπανού με το σινεμά δεν ήταν ευρεία, έχει δεν έχει 20 σάουντρακ στο ενεργητικό του. Για το ευρύ κοινό το εξής ένα, το ορισμικό μιας εποχής κι ενός στυλ σινεμά εγχωρίως, «Εκείνο το Καλοκαίρι», που κέρδισε και το βραβείο Μουσικής στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Είναι βέβαια ένα εκπληκτικό, ατμοσφαιρικό σάουντρακ, δεν περιμένατε εμάς. Είναι επίσης και από εκείνες τις μουσικές που περισώζουν ελλιπείς δραματουργίες και λειτουργούν σαν συγκολλητική ουσία. Γενικώς, ευλογία.

Υπάρχουν όμως και άλλες μουσικές για το σινεμά. Για το ελληνικό ταινίες όπως το «Καλώς Ήλθε το Δολάριο» του Σακελλάριου, οι «Όμορφες Μέρες» (1970) του Ασημακόπουλου, φυσικά οι «Σκιές στην Άμμο» του Μαυρομάτη και της Χωματά που ζούσαν τότε τον έρωτά τους. Οι ταινίες δεν είναι καλές  και δεν θα καλυτέρευαν. Η μουσική του Σπανού όμως τους χάριζε στίγμα, πέρα από την μελωδική ανωτερότητα, που τις τοποθετούσε χρονικά, τους χάριζε συναίσθημα, τις έκανε περίβλεπτες ακόμα και σήμερα.

Μετά το ’70, που ο Σπανός ακόμα πηγαινοέρχεται Παρίσι-Αθήνα, η «Ερωτική Συμφωνία» (1972) του Καζάκου, το soft core του Ερρίκου Ανδρέου «Αναζήτησις…» με τη Ναθαναήλ και τον Αντωνόπουλο έχει ένα εθιστικό θέμα και ενορχηστρώσεις που αποδεικνύουν την παιδεία και την μουσική ευαισθησία του Σπανού, οι «Εκβιασταί» του Φιλίππου, με απόηχους Μορικόνε περασμένους σε νεοκυματική Ελλάδα, το «Συμπόσιο» (1975) του Κολλάτου, επίσης μνημείο εποχής κι εκείνης της εντυπωσιακής όσμωσης που κατάφερνε ο Σπανός μεταξύ της ευρωπαϊκής μελό φινέτσας και του ελληνικού στοιχείου.

Υπάρχουν και οι μουσικές για το γαλλικό σινεμά. Το «La Chambre Rouge» με τον Μορίς Ρονέ (που δεν ξέρω αν κάποιος έχει δει, να μας πει) αλλά έχει μια μουσική θαύμα – που αργότερα το θέμα της θα γινόταν και τραγούδι για την Αλέκα Κανελλίδου. Το «Vous intéressez-vous à la chose?» με τη Ναταλί Ντελόν, ενώ φυσικά υπάρχει και το «Sidonie» που δόθηκε στην ταινία του Μαλ «Η Ιδιωτική μου Ζωή» - το σάουντρακ δεν ανήκει στον Έλληνα συνθέτη – και το τραγουδά βέβαια η Μπαρντό.

Πάντα ένας αποχαιρετισμός σε σημαίνοντες έχει πίκρα, εδώ ακόμα πιο πολύ γιατί ο Σπανός, κατά τον υπογράφοντα, ήταν μέγιστης συνεισφοράς, αντίπαλο δέος κανονικό στα χατζιδακικά και θεοδωρακικά «άκρα» της παραγωγής μας, μελωδικά αστείρευτος αλλά και στιλιστικά απρόβλεπτος, παραπάνω κι από τους προαναφρθέντες. Έφερε Ποίηση στο τραγούδι μας με τις «Ανθολογίες» του (κι όχι μόνο), έφερε την εσωτερικότητα του Νέου Κύματος με την διαφορετική της ενατένιση, έφτιαξε λαϊκά τραγούδια να βροντάει ο τόπος, έκανε αστικό τραγούδι (με Πάριο, Κανελλίδου, Μαρίνο κι άλλους πολλούς) μεγάλης εμβέλειας, προίκισε «ανυπόληπτες» ταινίες πετώντας πάνω ακόμα κι από μια progressive προσέγγιση, έκανε πολλά.

Και τα έκανε χωρίς ποτέ να σηκώνει το κεφάλι απ’ το πιάνο, χωρίς να μας απασχολεί με τις «στάσεις» του, χωρίς ποτέ να υπενθυμίζει «πολιτικά» τον δημιουργικό όγκο του. Ήταν εδώ, σεμνά και ταπεινά, και μας έπαιζε Μουσική.

Αντίο κύριε Γιάννη...

Δέκα από τις πιο γνωστές συνθέσεις του Γιάννη Σπανού στην Ελλάδα...

ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑ

Γεννήθηκε στο Κιάτο Κορινθίας στις 26 Ιουλίου 1934.

Από μικρό παιδί έδειξε την κλίση του στη μουσική παίζοντας πιάνο, αφού πρώτα έβλεπε την αδερφή του, να παίζει. Είχε πατέρα γιατρό, που τον προόριζε για δικηγόρο. Όμως, ο τότε νεαρός Γιάννης, του ζήτησε να πάει πρώτα ένα ταξίδι στην Ευρώπη. Ο πατέρας του τον άφησε, και έτσι ταξίδεψε με πρώτο προορισμό τη Γερμανία, όμως τελικά εγκαταστάθηκε στη Γαλλία, αποφασισμένος να ασχοληθεί με τη μουσική. Εκεί έγραψε τραγούδια που τα τραγούδησαν καταξιωμένοι Γάλλοι, όπως η Μπριζίτ Μπαρντό και η Ζιλιέτ Γκρεκό. Κάποια στιγμή επέστρεψε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, με την προοπτική να συνεχίσει τη μουσική του σταδιοδρομία.

Ο Γιάννης Σπανός εισήλθε στην ελληνική δισκογραφία με το τραγούδι "Μια Αγάπη για το Καλοκαίρι". Έχει γράψει πολλά τραγούδια για το λεγόμενο Νέο κύμα. Επίσης ήταν ο πρώτος που πίστεψε στη φωνή του Μιχάλη Βιολάρη και του στάθηκε, υποστηρίζοντας τη συμμετοχή του, στο τραγούδι "Άσπρα καράβια". Αργότερα έκανε την ενορχήστρωση για τον δίσκο "Της Γης το χρυσάφι" του Μάνου Χατζιδάκι.

Σημαντικότεροι δίσκοι του στην Ελλάδα:

1965 Ο Γιάννης Σπανός Παίζει Σπανό
1965 Αποδημίες - Καίτη Χωματά
1966 Η Σούλα Μπιρμπίλη σε τραγούδια του Γιάννη Σπανού και του Νότη Μαυρουδή
1967 Α' Ανθολογία -Νέο Κύμα
1968 Β' Ανθολογία -Νέο Κύμα
1968 Ο Γιάννης Σπανός Διευθύνει Γιάννη Σπανό
1969 Σκιές στην άμμο -Καίτη Χωματά, Μιχάλης Βιολάρης
1969 Μια Κυριακή -Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Σταμάτης Κόκοτας, Βίκυ Μοσχολιού
1969 Όλο το καλοκαίρι -Μπέμπα Μπλάνς
1971 Εκείνο το καλοκαίρι- Αφροδίτη Μάνου (Α' Βραβείο Μουσικής Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης)
1972 Η γλυκειά Ίρμα -Έλλη Λαμπέτη
1973 Μέρες Αγάπης -Δήμητρα Γαλάνη
1974 Ο Μορμόλης - Χρήστος Λεττονός, Γιάννης Φέρτης, Ξένια Καλογεροπούλου , Τάνια Τσανακλίδου
1974 Οδός Αριστοτέλους -Γιάννης Πάριος, Χάρις Αλεξίου ,Γιάννης Καλατζής
1975 Γ' Ανθολογία -Αρλέτα, Κώστας Καράλης
1976 η Αλέκα Κανελλίδου τραγουδάει Γιάννη Σπανό
1977 Η Βίκυ Μοσχολιού τραγουδάει Γιάννη Σπανό
1978 Μ'αγαπούσες θυμάμαι -Δήμητρα Γαλάνη
1981 Στου καιρού τα ρέματα -Μανώλης Μητσιάς
1982 Φίλε -Τάνια Τσανακλίδου
1984 Έξοδος Κινδύνου -Άλκηστις Πρωτοψάλτη
1985 Χάρτινες Καρδιές - Γιάννης Πουλόπουλος
1988 Προσωπικά -Ελένη Δήμου
1991 Ανάμεσα σε δυο αγάπες (β' πλευρά με στίχους Αντ. Ανδρικάκη)-Χριστίνα Μαραγκόζη
1992 Η Τάνια Τσανακλίδου τραγουδάει Γιάννη Σπανό
1992 Να'χα δυο καρδιές να σ'αγαπώ -Κατερίνα Κούκα
1993 Ο Δημήτρης Μητροπάνος τραγουδάει Γιάννη Σπανό
1996 Άκου λοιπόν -Ελένη Δήμου


Τα πιο γνωστά τραγούδια του είναι: "Σαν με κοιτάς", "Οδός Αριστοτέλους", "Σπασμένο καράβι", "Μια φορά θυμάμαι", "Μαρκίζα", "Είπα να φύγω", "Βροχή και σήμερα", "Θα με θυμηθείς", "Στην αλάνα", "Μια Κυριακή" κ.ά. 


cinemagazine.gr
el.wikipedia.org